O kształceniu przyszłych lekarzy marzono zarówno w Toruniu, jak i w Bydgoszczy przez kilka dekad. Po wielu staraniach udało się osiągnąć cel: mija 40 lat od powstania Akademii Medycznej w Bydgoszczy oraz 20 od jej połączenia z UMK i utworzenia Collegium Medicum UMK.
Społeczność Uniwersytetu Mikołaja Kopernika ma w najbliższym czasie kilka okazji do świętowania. W tym roku akademickim przypadają trzy ważne daty w historii naszej uczelni: 20-lecie połączenia z Akademią Medyczną w Bydgoszczy i utworzenia Collegium Medicum UMK, 40-lecie powstania Akademii Medycznej w Bydgoszczy oraz 80-lecie Uniwersytetu.
To dla nas dwie bardzo znaczące rocznice. Wielkie świętowanie zaczynamy więc od nas – mówi prof. dr hab. Dariusz Grzanka, prorektor ds. Collegium Medicum.
W poniedziałek 25 listopada w Filharmonii Pomorskiej w Bydgoszczy zaplanowano uroczyste posiedzenie Rady Rektorskiej i Senatu, występy chórów oraz wręczenie wyróżnień Laurus Aesculapii, by uczcić dwie z pierwszych rocznicowych dat.
Bydgoskie marzenie o medycynie
Rodowód Akademii Medycznej sięga dalej niż do 1984 r. W 1951 r. powołano w Bydgoszczy pierwszy w Polsce Zakład Doskonalenia Lekarzy, mieszczący się w Szpitalu im. dr. Antoniego Jurasza. Dwa lata później w Warszawie powołano Instytut Doskonalenia i Specjalizacji Kadr Lekarskich, który w 1959 r. przekształcono w Studium Doskonalenia Lekarzy i włączono do Akademii Medycznej w Warszawie – w Bydgoszczy powołano wtedy dziewięć jego zakładów klinicznych i diagnostycznych. W 1960 r. podczas sesji Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy, w której brali udział także przedstawiciele UMK i ministra szkolnictwa wyższego, podjęto uchwałę, by w oparciu o Oddział Studium Doskonalenia Lekarzy utworzyć Akademię Medyczną, wytypowano nawet budynki dla przyszłej uczelni. Do jej powstania nie doszło, udało się jednak zebrać i wykształcić kadrę, która miała stać się zalążkiem przyszłej Akademii.
Kolejną próbę podjęto w 1975 r. – w Bydgoszczy powołano filię Akademii Medycznej w Gdańsku z zamiejscowym Oddziałem Wydziału Lekarskiego. Utworzono wówczas 19 klinik i zakładów, kompletowano pracowników naukowych i dydaktycznych, uzupełniano bazę i infrastrukturę. Wreszcie w 1984 r. udało się w oparciu o filię utworzyć Akademię Medyczną. Pierwszym rektorem został prof. dr hab. Jan Domaniewski, a na prorektorów mianowano prof. dr. hab. Bogdana Romańskiego, doc. dr. hab. Zygmunta Mackiewicza i doc. dr. hab. Stanisława Betlejewskiego. Pierwszym dziekanem Wydziału Lekarskiego została prof. dr hab. Anna Balcar-Boroń. Warto przypomnieć, że uroczysta inauguracja roku akademickiego 1984/1985 była jednocześnie pierwszą w kraju centralną inauguracją wszystkich akademii medycznych.
Na Wydziale funkcjonowało wtedy 15 klinik i 13 zakładów. Kadrę tworzyło 189 nauczycieli akademickich, w tym 6 profesorów i 12 docentów. W 1985 r. Akademia Medyczna przejęła Szpital Wojewódzki w Bydgoszczy (dziś im. dr. Jana Biziela), przekształcając go w szpital kliniczny. Zakończono również budowę zakładów teoretycznych prowadzących dydaktykę na pierwszych dwóch latach studiów oraz kontynuowano rozbudowę szpitala klinicznego im. dr. Antoniego Jurasza. W 1987 r. rozpoczął działalność Wydział Farmaceutyczny z kierunkiem analityka medyczna. Dwa lata później Sejm nadał Akademii Medycznej w Bydgoszczy imię Ludwika Rydygiera. Uczelnia otrzymała również szpital kliniczny im. dr. Antoniego Jurasza, gdzie uruchomiono kolejne kliniki i zakłady.
10 lat później zatrudnienie na Akademii zwiększa się ponad dwukrotnie. Na Wydziale Lekarskim uruchomiono studia doktoranckie, rozpoczęto kształcenie farmaceutów, pielęgniarek, a następnie ratowników medycznych i dietetyków. Na przełomie wieków powstają nowoczesne i unikatowe kierunki, takie jak biotechnologia, biomedycyna informatyczna i analityka medyczna, co sprawia, że Akademia Medyczna w Bydgoszczy uzyskuje w 2001 r. najwyższą ocenę dynamiki rozwoju ze wszystkich akademii medycznych w kraju. Wśród priorytetowych obszarów badawczych były wtedy pediatria, hematologia i onkologia, choroby układu krążenia, choroby alergiczne, okulistyka, medycyna sądowa, chirurgia, ginekologia i położnictwo, otolaryngologia, biochemia, biologia molekularna oraz genetyka.
Toruń też pragnął medycyny
O utworzeniu Wydziału Lekarskiego myślał już pierwszy rektor UMK – prof. Ludwik Kolankowski. Ówczesne władze Uniwersytetu wyraźnie zaznaczały, że nowa uczelnia ma większe ambicje niż kształcenie wyłącznie humanistów oraz studentów nauk ścisłych. Od samego początku miały plan utworzenia osobnych wydziałów dla historyków, sztuk pięknych, prawników i właśnie lekarzy.
Już dwa miesiące przed dekretem o powołaniu UMK (lipiec 1945 r.) do Ministerstwa Oświaty przesłano projekt powołania wydziałów prawno-ekonomicznego oraz lekarskiego. O toruńskiej medycynie akademickiej władze nowo utworzonej uczelni kilkukrotnie też rozmawiały w ministerstwie. We wrześniu 1945 r. władze krajowe zgodziły się na utworzenie Wydziału Prawnego i wyodrębnienie z Wydziału Humanistycznego Sekcji Sztuk Pięknych w samodzielny wydział, na medycynę pozwolenia jednak nie było – potrzeby kształcenia medycznego w północnej części kraju miała spełnić powołana Gdańska Akademia Lekarska. Przeszkodą było też to, że kadrę tej uczelni mocno zasilili pracownicy byłego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie.
Władze UMK nie zrażały się, nie odrzuciły pomysłu ani dalszych starań. Wytypowano budynki, opracowano program nauczania, a także wykaz kandydatów na kadrę naukową. Apel do rektora o powołanie takowego wydziału wystosowali także studenci. Padł też pomysł, by w kształceniu przyszłym medyków na UMK swój udział miała również Bydgoszcz – do rozwoju medycyny w regionie miał przyczynić się bydgoski szpital.
Trwające kilka lat wysiłki i starania okazały się jednak bezowocne. Na kształcenie medyczne pod szyldem UMK trzeba było jeszcze czekać ponad pół wieku.
Razem silniejsi
W 2004 r. w skład Akademii Medycznej wchodziło 115 jednostek naukowo-dydaktycznych, z czego 44 na Wydziale Lekarskim, 23 na Wydziale Farmaceutycznym, 42 na Wydziale Nauk o Zdrowiu oraz 6 międzywydziałowych i ogólnouczelnianych. Zatrudniano 551 nauczycieli akademickich, w tym 113 samodzielnych pracowników naukowo-dydaktycznych: 26 profesorów zwyczajnych, 65 profesorów nadzwyczajnych oraz 21 doktorów habilitowanych na stanowisku adiunkta. Stopień naukowy doktora miały 244 osoby. Na uczelni studiowało 3720 studentów, więcej niż na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi i Akademiach Medycznych w Szczecinie, Białymstoku i Gdańsku.
Z takim zapleczem i zasobami Akademia łączyła się z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu. Rektorzy obu jednostek – prof. dr hab. Jan Kopcewicz oraz prof. dr hab. Danuta Miścicka-Śliwka zgodnie twierdzili, że przekształcona instytucja będzie silna, nowoczesna, o potencjale porównywalnym z najlepszymi uczelniami w Europie. Fuzja miała przyczynić się też do większego zacieśnienia relacji Toruń-Bydgoszcz.
fot. Archiwum Collegium Medicum
14 października 2003 r. Senat Akademii Medycznej w Bydgoszczy jednogłośnie przyjął uchwałę o połączeniu uczelni z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu, zaś Senat UMK na posiedzeniu 28 października 2003 r. – również jednogłośnie – potwierdził wolę zespolenia. Jednym z warunków fuzji uczelni było zachowanie odrębności Akademii jako Collegium Medicum z własnym patronem i siedzibą w Bydgoszczy. 8 października ustawę o połączeniu przyjął Sejm, a 24 listopada podpisał ją Senat i Prezydent RP. W tym czasie Senaty obu uczelni przebywały wspólne w Watykanie, gdzie wręczono tytuł doktora honoris causa UMK papieżowi Janowi Pawłowi II.
Akademia Medyczna im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy została oficjalnie włączona do Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu jako Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy. Dotychczasowa rektor uczelni prof. dr hab. Danuta Miścicka-Śliwka została pierwszą prorektor UMK ds. Collegium Medicum, a prorektorzy – pełnomocnikami rektora UMK. Trzy wydziały należące do bydgoskiego Collegium Medicum stały się integralną częścią UMK, jednocześnie zapewniono im autonomię, która wyraża się m.in. w możliwości samodzielnego prowadzenia polityki kadrowej przez prorektor ds. CM w ramach wyodrębnionego budżetu.
Jeszcze przed zakończeniem procesu legislacyjnego, kiedy losy przyszłego Collegium Medicum ważyły się w rękach Senatu i Prezydenta RP, ówczesna rektor prof. dr hab. Danuta Miścicka-Śliwka tak widziała wspólną przyszłość:
Dróg dalszego rozwoju Uczelnia nasza upatruje w połączeniu swoich struktur z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu. Lepsze wykorzystanie bazy naukowej i dydaktycznej to jeden z powodów tej fuzji. Nie należy zapominać, że akt ten pozwoli znaleźć się w tradycyjnej formie wszechnicy, z wszystkimi wydziałami, w tym wydziałami medycznymi – dowodziła prof. Miścicka-Śliwka. – Umożliwi to spełnienie uniwersalności zainteresowań naukowych obu środowisk oraz stworzenie szerokiej korporacji uczonych i uczących się. Stanie się podstawą do budowania związków między obu miastami – Toruniem i Bydgoszczą.
Uniwersytet Mikołaja Kopernika stał się tym samym najbardziej szerokoprofilową uczelnią w kraju, mając w swoich strukturach zarówno Collegium Medicum, jak i Wydział Sztuk Pięknych.
Tu pulsuje wiedza
Dziś Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika to silny akademicki ośrodek na medycznej mapie Polski. Na studiach licencjackich, uzupełniających magisterskich, jednolitych magisterskich kształci się ponad 5000 studentów na trzech Wydziałach: Lekarskim, Farmaceutycznym oraz Nauk o Zdrowiu. Do wyboru mają kilkanaście kierunków i szereg specjalizacji. Wszystkie wydziały uzyskują wysokie noty w ewaluacji działalności naukowej prowadzonej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Pomyślnie zakończyły się kilkunastoletnie starania UMK, by w naszym regionie pojawiła się możliwość kształcenia stomatologów. Po pozytywnej opinii minister zdrowia i Polskiej Komisji Akredytacyjnej minister nauki zaakceptował wniosek Uniwersytetu Mikołaja Kopernika o utworzenie na Wydziale Lekarskim kierunku lekarsko-dentystycznego. Bydgoszcz stała się tym samym 11. ośrodkiem w Polsce i pierwszym w województwie kujawsko-pomorskim, który kształci przyszłych stomatologów.
– Po 20 latach od utworzenia Collegium Medicum i 40 Akademii Medycznej jesteśmy dumni z miejsca, w którym jesteśmy. Bydgoska medycyna ma renomę i markę, mocno ugruntowaną pozycję, nie tylko w regionie, ale też na arenie krajowej i międzynarodowej – mówi prof. dr hab. Dariusz Grzanka, prorektor ds. Collegium Medicum. – Minione 40 i 20 lat najlepiej podsumowywać po efektach, a są one imponujące. Zatrudniamy blisko 1,5 tys. osób, nadaliśmy ponad 2 tys. stopni naukowych (doktorów i habilitacji), mamy ponad 53 tys. publikacji naukowych i 28 tys. absolwentów (w tym blisko 7 tys. Wydziału Lekarskiego). Widzimy ciągły rozwój i mamy ogromy potencjał – naukowy i medyczny.
Bydgoską i toruńską część jednego uniwersytetu łączą dialog i szacunek. Wciąż rozmawiamy o naszych potrzebach, celach, o drogach, którymi możemy je osiągnąć. Widzimy swoją odrębność, ale widzimy też naszą spójność i jedność w obrębie uniwersytetu: to coś, co nas tworzy i identyfikuje, dzięki czemu we wspólną przyszłość patrzymy z nadzieją i optymizmem – dodaje prof. dr hab. Dariusz Grzanka.
Kadrę Collegium Medicum tworzy blisko 900 dydaktyków. To nie tylko wybitni nauczyciele akademiccy, ale również praktykujący medycy, dzięki czemu studenci mają możliwość zdobywania wiedzy w oparciu o najnowsze osiągnięcia medycyny i nabywania umiejętności praktycznych w doskonale wyposażonych dwóch Szpitalach Uniwersyteckich: im. dr. Antoniego Jurasza oraz im. dr. Jana Biziela. Jednostki organizacyjne uczelni działają także w innych placówkach Bydgoszczy i Torunia.
Poza dydaktyką i pracą w szpitalach – pracownicy Collegium Medicum angażują się również w działalność różnego rodzaju stowarzyszeń i towarzystw, a także pełnią rolę konsultantów krajowych i wojewódzkich w swoich specjalizacjach. Biorą udział w wielu międzynarodowych programach naukowych i dydaktycznych, sami są także organizatorami krajowych i zagranicznych konferencji naukowych. Utrzymują stałe i ścisłe kontakty naukowe z ośrodkami m.in. w Niemczech, Szwajcarii, Francji, Szwecji, Norwegii, Belgii i USA.
Społeczność Collegium Medicum angażuje się także w różnego rodzaju inicjatywy kierowane do społeczności miasta i regionu, organizując między innymi cykl wykładów popularnonaukowych "Medyczne Środy" oraz Festiwal Nauki Medicalia. Uczestniczy również w Bydgoskim Festiwalu Nauki oraz Toruńskim Festiwalu Nauki i Sztuki.
Wszystko to przynosi wymierne efekty w postaci wysokiej jakości nauczania studentów i studentów oraz sukcesów, które mają na swoim koncie. Na uwagę zasługuje choćby ich ostatnie osiągnięcie: absolwenci i studenci kierunku lekarskiego zajęli pierwsze miejsce w tegorocznej jesiennej edycji Lekarskiego Egzaminu Końcowego (LEK) w kategorii osób zdających po raz pierwszy. Do egzaminu przystąpiło 102 absolwentów i studentów, a wynik pozytywny uzyskało 97 osób. Średnia liczba punktów, którą osiągnęli, to 151,64, a najlepszym w tej grupie wynikiem były 183 punkty na 194 możliwe do zdobycia. Ogółem do egzaminu lekarskiego w sesji jesiennej przystąpiły 353 osoby z CM, a 345 z nich uzyskało wynik pozytywny.
Świętowanie czas zacząć
W poniedziałek 25 listopada 2024 r. w Filharmonii Pomorskiej w Bydgoszczy społeczność uniwersytecka celebrować będzie oba medyczne jubileusze. Uroczystości rozpoczną się o godz. 9:30. W programie – oprócz okolicznościowych wystąpień JM Rektora UMK prof. dr. hab. Andrzeja Tretyna i prorektora ds. Collegium Medicum UMK prof. dr. hab. Dariusza Grzanki – przewidziano także wykład dr. Krzysztofa Nierzwickiego "Z dziejów akademickiego nauczania medycyny w Bydgoszczy". Goście będą mieli szansę posłuchać również wspólnego występu obu uniwersyteckich chórów: Chóru Akademickiego UMK oraz Chóru Collegium Medicum.
Uroczyste posiedzenie Rady Rektorskiej i Senatu będzie również okazją do uhonorowania osób szczególnie zasłużonych dla rozwoju Collegium Medicum i kształcenia medycznego na UMK. Po raz pierwszy wręczone zostaną statuetki Laurus Aesculapii. Nagroda stworzona w Roku Jubileuszy z inicjatywy władz rektorskich ma uhonorować tych, którzy rozwijają badania naukowe, infrastrukturę uczelni, wspierają rozwój kadry akademickiej, budują międzynarodowe relacje i współpracują z otoczeniem społeczno-gospodarczym, a także swoim działaniem przyczyniają się do popularyzacji osiągnięć Collegium Medicum, zarówno w kraju, jak i za granicą.
* Artykuł przygotowany w oparciu m.in. o publikację "Akademia Medyczna im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy 1984-2004" pod red. Krzysztofa Nierzwickiego, Bydgoszcz 2004 oraz cykl artykułów Anny i Mirosława Supruniuków przygotowanych z okazji 70-lecia Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.